Δικαστικές Αντιπαραθέσεις και Δικαιώματα Δανειοληπτών στην Ευρώπη
Περισσότεροι από 2,5 εκατομμύρια δανειολήπτες σε όλη την Ευρώπη που επέλεξαν δάνεια σε ελβετικό φράγκο έχουν ήδη δικαιωθεί από τα ανώτατα δικαστήρια των χωρών τους. Δυστυχώς, στην Ελλάδα, περίπου 70.000 πολίτες συνεχίζουν να είναι εγκλωβισμένοι σε αυτή τη δύσκολη κατάσταση. Η αιτία αυτού του φαινομένου είναι μία μοναδική στην Ευρώπη απόφαση του Αρείου Πάγου, που αποφάσισε να προστατεύσει τις τράπεζες εις βάρος των δανειοληπτών.
Από το 2017 μέχρι σήμερα, χώρες όπως η Γαλλία, η Ισπανία, η Ιταλία, η Πολωνία, η Αυστρία, η Γερμανία, η Ρουμανία, η Κροατία, η Σλοβενία, η Ουγγαρία και η Βουλγαρία έχουν προχωρήσει στην επίλυση του προβλήματος προς όφελος των καταναλωτών, στηριζόμενοι σε μία σειρά αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.
Ευρωπαϊκή Νομολογία: Οι Τράπεζες Γνώριζαν
Στη Γαλλία, η BNP Paribas καταδικάστηκε ποινικά, καθώς αποδείχθηκε ότι απέκρυψε από τους δανειολήπτες την αναμενόμενη σημαντική υποτίμηση του ευρώ έναντι του ελβετικού φράγκου, η οποία ανέρχεται σήμερα στο 70%. Το Δικαστήριο δικαίωσε τους πρώτους 4.600 δανειολήπτες, υποχρεώνοντας την τράπεζα να επιστρέψει συνολικά 600 εκατομμύρια ευρώ. Μεταγενέστερα, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο αποφάσισε ότι η ρήτρα του συναλλαγματικού κινδύνου είναι άκυρη, ανατρέποντας προηγούμενη απόφαση του 2022 υπέρ των τραπεζών. Στο 2023, νέα απόφαση όρισε ότι όλες οι χρεώσεις από την άκυρη ρήτρα πρέπει να επιστραφούν στους δανειολήπτες.
Στην Ισπανία, από το 2017 το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε άκυρη τη ρήτρα αποπληρωμής δανείων της Barclays και άλλων τραπεζών, διευκολύνοντας 70.000 δανειολήπτες. Στην Ιταλία, από το 2021, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο υποχρέωσε την Barclays να επαναϋπολογίσει τα δάνεια σύμφωνα με την ισοτιμία εκταμίευσης και να επιστρέψει τα ποσά που εισπράχθηκαν αχρεωστήτως.
Η Αυστρία, το 2021, δήλωσε άκυρη τη ρήτρα συναλλαγματικού κινδύνου, διευκολύνοντας 150.000 δανειολήπτες. Στη Γερμανία, το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο αναγνώρισε το 2017 ότι οι τράπεζες έχουν υποχρέωση ενημέρωσης των δανειοληπτών σχετικά με τον συναλλαγματικό κίνδυνο, και το 2024 αναιρέθηκαν αποφάσεις που δεν τηρούσαν αυτή την υποχρέωση. Στην Πολωνία, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο έχει δικαιώσει από το 2019 τους δανειολήπτες σε μια σειρά σχετικών ζητημάτων.
Μέσα από επανειλημμένες αποφάσεις, η Ρουμανία καταδίκασε τις τράπεζες το 2024 και το 2025 επέβαλε πρόστιμα, υποχρεώνοντάς τες να επαναϋπολογίσουν τα δάνεια για 75.000 δανειολήπτες. Στην Κροατία το 2018, το Ανώτατο Δικαστήριο δικαίωσε συλλογικά τους δανειολήπτες και οι τράπεζες υποχρεώθηκαν να επαναϋπολογίσουν τα δάνεια με βάση την ισοτιμία κατά την υπογραφή των συμβάσεων. Στη Σλοβενία, οι 32.000 δανειολήπτες δικαιώθηκαν το 2023, ενώ στην Ουγγαρία ένα προδικαστικό αίτημα στον Ευρωπαϊκό Δικαστήριο προήγαγε τη διαδικασία έκδοσης απόφασης υπέρ των 1.300.000 δανειοληπτών το 2025. Τέλος, στη Βουλγαρία το 2024, οι συμβάσεις ακυρώθηκαν, επιτρέποντας στους δανειολήπτες να επιστρέψουν μόνο το αρχικό κεφάλαιο.
Ελλάδα: Η Εξαίρεση που Σοκάρει
Αντίθετα, στην Ελλάδα, η απόφαση του Αρείου Πάγου έχει αφαιρέσει το δικαίωμα των δανειοληπτών να απολαμβάνουν την προστασία που έχουν οι συνάδελφοί τους στην υπόλοιπη Ευρώπη, αντιμετωπίζοντάς τους ως ειδικούς στις συναλλαγματικές συναλλαγές και απαλλάσσοντας τις τράπεζες από κάθε ευθύνη. Αυτή η προσέγγιση έχει δημιουργήσει μια κατάσταση ασφυξίας για 70.000 ελληνικές οικογένειες, των οποίων οι οφειλές συνεχώς διογκώνονται.
Πολιτική Δέσμευση για Λύση
Από τον Δεκέμβριο του 2024, οι δεσμεύσεις του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί. Η κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι εξετάζει πρακτικές άλλων ευρωπαϊκών χωρών, ενώ οι δανειολήπτες αναμένουν να τύχουν της ίδιας αντιμετώπισης με τους υπόλοιπους δανειολήπτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι επιτακτική ανάγκη η Ελλάδα να εναρμονιστεί άμεσα με τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, που έχει οδηγήσει στη δικαίωση των ευρωπαίων δανειοληπτών. Οι 70.000 Έλληνες δανειολήπτες δεν μπορούν πλέον να θεωρούνται ως εξειδικευμένα στελέχη τραπεζών. Οι αποφάσεις των ευρωπαϊκών χωρών αποδεικνύουν με σαφήνεια ότι η πολιτεία πρέπει να βρίσκεται στο πλευρό των πολιτών και όχι των τραπεζών. Οι δανειολήπτες προσβλέπουν σε ουσιαστική δικαίωση και όχι απλώς σε υποσχέσεις.
* Η Αριάδνη Νούκα είναι Δικηγόρος, Αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικής-Κοινωνικής Δικαιοσύνης και Ελληνισμού «ΕΥΝΟΜΙΑ»